Trong khoảng 5 năm trở lại đây, thị trường thang máy gia đình đã trải qua những biến đổi đáng kể khi công nghệ trở thành yếu tố quyết định trong lựa chọn của khách hàng. Hai trong số những công nghệ nổi bật đang chiếm lĩnh thị trường là động cơ không hộp số (gearless) và IoT (Internet of Things). Đây là những yếu tố vốn trước đây chỉ xuất hiện ở phân khúc cao cấp nhưng hiện đang dần trở thành xu hướng chung.
1. Động cơ không hộp số: Tiêu chuẩn mới trong công nghệ thang máy gia đình
Động cơ có hộp số (geared) từng chiếm phần lớn thị trường nhờ chi phí thấp và dễ lắp đặt. Tuy nhiên, nhược điểm là tiếng ồn cao (thường trên 65 dB), tiêu thụ điện lớn (250–300 kWh/tháng cho thang 5 điểm dừng) và cần bảo trì định kỳ 3–4 lần/năm.
Sự xuất hiện của động cơ không hộp số sử dụng công nghệ nam châm vĩnh cửu (Permanent Magnet Synchronous Motor – PMSM) đã tạo nên một bước thay đổi đáng kể trong thiết kế thang máy hiện đại. Khác với động cơ truyền thống cần bộ bánh răng để truyền lực, PMSM loại bỏ hoàn toàn hệ thống hộp số cơ khí, từ đó mang lại nhiều lợi ích rõ rệt:
Hiệu suất năng lượng vượt trội
Động cơ PMSM giúp bạn tiết kiệm từ 30-40% điện năng so với động cơ có hộp số. Đây là kết quả của việc:
- Động cơ đã loại bỏ ma sát cơ học giữa các bánh răng.
- Giảm thất thoát năng lượng trong quá trình truyền động.
- Cho phép tích hợp công nghệ tái tạo năng lượng khi cabin đi xuống, giúp bù lại một phần điện tiêu thụ.
Với một gia đình sử dụng thang máy trung bình 30-40 lần/ngày, chi phí điện hàng tháng sẽ giảm đáng kể, đặc biệt trong bối cảnh giá điện hiện nay đang ngày càng tăng.
Vận hành êm và yên tĩnh hơn nhiều
Nhờ không có bánh răng quay tốc độ cao, độ ồn giảm xuống dưới 50dB và chỉ tương đương với một cuộc trò chuyện nhẹ nhàng. Việc này rất quan trọng đối với nhà phố diện tích hẹp, gia đình có trẻ nhỏ hoặc người già, khi không gian sống yêu cầu sự yên tĩnh và hạn chế rung động.
Độ bền và chi phí bảo trì tối ưu
Ít bộ phận cơ khí hơn đồng nghĩa với tuổi thọ động cơ sẽ dài hơn, có thể lên tới 15-20 năm.
Lịch bảo trì sẽ giảm còn khoảng 1-2 lần/năm, chủ yếu là kiểm tra hệ thống điện tử thay vì thay dầu, căn chỉnh bánh răng như loại động cơ cũ.
Xu hướng toàn cầu và sự khác biệt giữa các thương hiệu
Thương hiệu châu Á như Mitsubishi, Hyundai, Fuji HQ… gần như đã chuẩn hóa PMSM trên hầu hết dòng sản phẩm mới, đáp ứng nhu cầu tiết kiệm năng lượng và giảm tiếng ồn.
Trong khi đó, thương hiệu châu Âu như Aritco, Kalea đi trước một bước, không chỉ dùng PMSM mà còn nghiên cứu động cơ siêu tiết kiệm điện, mức tiêu thụ trung bình chỉ 120–150 kWh/tháng (thấp hơn 20–30% so với nhiều mẫu châu Á).
2. IoT: Từ tiện ích bổ sung thành tiêu chuẩn trong phân khúc trung cao
Trong vài năm trở lại đây, công nghệ Internet of Things (IoT) không còn chỉ là một tính năng “đáng có” trong thang máy gia đình mà dần trở thành yếu tố bắt buộc đối với các dòng sản phẩm trung và cao cấp. Ngoài việc cho phép gọi thang từ xa qua ứng dụng điện thoại, IoT trong thang máy hiện đại còn bao gồm nhiều khả năng tiên tiến:
Giám sát và phân tích dữ liệu vận hành theo thời gian thực
Hệ thống IoT thu thập liên tục các thông số như tải trọng cabin, số lượt di chuyển, tốc độ, tần suất mở cửa, mức tiêu thụ điện năng… Giúp chủ nhà nắm rõ tình trạng sử dụng, dự đoán được thời điểm cần bảo dưỡng và tránh tình trạng quá tải gây hư hỏng.
Tự động phát hiện và cảnh báo sự cố
Khi cảm biến ghi nhận dấu hiệu bất thường (rung lắc, dừng tầng sai, lỗi cửa…), hệ thống sẽ:
- Gửi cảnh báo tức thì đến điện thoại của chủ sở hữu.
- Chuyển thông tin lỗi trực tiếp cho đơn vị bảo trì, giúp rút ngắn thời gian xử lý và hạn chế tối đa tình trạng gián đoạn vận hành.
Giúp gia đình tránh các rủi ro về sự cố thang máy phát sinh khi sử dụng.
Cập nhật phần mềm và điều khiển từ xa
Nhà sản xuất hoặc đơn vị bảo trì có thể nâng cấp phần mềm điều khiển thang máy qua mạng mà không cần đến tận nơi. Điều này làm giảm chi phí bảo dưỡng, khắc phục nhanh các lỗi phần mềm, đồng thời bổ sung các tính năng mới cho thang máy mà không cần tốn quá nhiều thời gian và công sức (ví dụ: cải thiện thuật toán dừng tầng, tối ưu tiết kiệm điện).
Tích hợp với hệ sinh thái nhà thông minh (Smart Home)
IoT giúp thang máy kết nối đồng bộ với các thiết bị khác trong gia đình như khóa cửa điện tử, hệ thống chiếu sáng, cảm biến an ninh. Khi gia chủ về nhà, cửa mở – thang được gọi sẵn – đèn hành lang bật tự động, tạo trải nghiệm thú vị, liền mạch và an toàn cho chủ nhà.
Tăng cường an ninh và quản lý người dùng
Thang máy IoT có thể kết hợp với nhận diện vân tay, thẻ từ hoặc khuôn mặt để giới hạn quyền truy cập theo tầng. Đặc biệt phù hợp với biệt thự nhiều tầng hoặc nhà phố kết hợp kinh doanh, giúp kiểm soát an ninh hiệu quả.
3. Hai xu hướng công nghệ đang dẫn đầu ngành thang máy gia đình?
Mặc dù trong những năm gần đây, ngành thang máy gia đình đã chứng kiến sự xuất hiện của rất nhiều các công nghệ thang máy mới, tuy nhiên, hiện tại, gearless (động cơ không hộp số) và IoT (hệ thống kết nối thông minh) lại là 2 công nghệ được nhắc đến cùng nhau trong hầu hết các xu hướng thang máy gia đình. Lý do là vì:
Cả 2 đang trở thành tiêu chuẩn trong phân khúc trung – cao cấp:
- Gearless tập trung vào hiệu suất cơ học (tiết kiệm điện, giảm ồn, ít bảo trì).
- IoT tập trung vào hiệu suất vận hành và quản lý (giám sát từ xa, bảo trì dự đoán, tích hợp smart home).
Hai yếu tố này bổ sung cho nhau, không phải thay thế nhau, nhưng lại có sự cạnh tranh nhau về mức độ ưu tiên đầu tư. Với ngân sách giới hạn, người mua phải chọn nâng cấp động cơ trước hay nâng cấp hệ thống điều khiển thông minh trước. Do vậy mà 2 công nghệ thường được người mua đặt lên bàn cân so sánh với nhau.
Có tác động mạnh đến giá sản phẩm:
- Công nghệ Gearless làm tăng chi phí phần cứng (80–150 triệu VNĐ so với geared).
- Trong khi đó, IoT tăng chi phí phần mềm, hạ tầng và dịch vụ bảo trì định kỳ.
Nhà sản xuất sẽ phải xác định đâu là tính năng “bắt buộc” của thương hiệu để giữ giá phù hợp với thị trường.
Đều là tiêu chí phân khúc thương hiệu:
- Một số hãng châu Á (Fuji, Hyundai) ưu tiên phổ cập gearless trước, IoT tích hợp ở gói cao.
- Hãng châu Âu (Kalea, Aritco) thường tích hợp cả hai thành tiêu chuẩn mặc định.
Khi người dùng so sánh, họ sẽ cân nhắc xem với cùng một mức giá, hãng A có động cơ gearless nhưng IoT giới hạn, hãng B có cả hai nhưng cabin nhỏ hơn, tốc độ thấp hơn…2 loại công nghệ sẽ là những tiêu chí mà người dùng nhớ đến khi nhắc tên thương hiệu như cách họ nhận dạng thương hiệu đó nổi bật về cái gì.
4. Tác động lên thị trường Việt Nam
Sự xuất hiện đồng thời của động cơ không hộp số (gearless) và hệ thống kết nối thông minh (IoT) đã trở thành hai yếu tố quan trọng định hình giá trị sản phẩm và chiến lược thương hiệu, từ đó tác động trực tiếp đến cấu trúc thị phần thang máy gia đình tại Việt Nam:
- Phân khúc trung cấp như Mitsubishi, Fuji… đã chứng kiến mức tăng trưởng đáng kể nhờ ra mắt các mẫu gearless có giá “dễ tiếp cận”, giúp người dùng có thể trải nghiệm công nghệ tiết kiệm điện và vận hành êm ái mà không phải chi quá cao.
- Phân khúc cao cấp là Aritco, Kalea…các dòng thang cao cấp châu Âu đã mở rộng nhanh chóng khi nhóm khách hàng sở hữu biệt thự hoặc villa không còn xem thang máy chỉ là phương tiện di chuyển, mà là một phần trong hệ sinh thái “nhà thông minh”, nơi IoT trở thành tính năng mặc định thay vì lựa chọn bổ sung.
- Phân khúc giá rẻ (các dòng liên doanh truyền thống) buộc phải giảm giá hoặc nâng cấp công nghệ để tránh bị loại khỏi thị trường, khi người tiêu dùng ngày càng ưu tiên tính năng và trải nghiệm hơn là chỉ xem xét chi phí ban đầu.
Ở thời điểm hiện tại, các thương hiệu châu Âu như Aritco đã đưa IoT trở thành trang bị tiêu chuẩn. Trong khi đó, Mitsubishi mới tích hợp đầy đủ IoT ở những mẫu trung – cao cấp, còn Fuji dừng lại ở các tính năng cơ bản như gọi thang qua ứng dụng hoặc cảnh báo sự cố từ xa.
Đáng chú ý, nhóm khách hàng cao cấp – chủ biệt thự, villa – coi IoT là tiêu chí bắt buộc. Họ sẵn sàng chi thêm 200–400 triệu đồng cho các gói công nghệ thông minh. Ngược lại, những gia đình chú trọng tiết kiệm chi phí thường bỏ qua IoT vì nhu cầu sử dụng ít, tần suất di chuyển thấp và chưa thấy rõ giá trị gia tăng trong sinh hoạt hàng ngày.
